Çölyak hastalığı, arpa, buğday ve çavdar gibi tahıllarda bulunan glüten adlı proteine karşı ince bağırsakta gelişen bir bağışıklık tepkisi sonucu ortaya çıkar. Bu hastalıkta, bağışıklık sistemi glüteni zararlı bir madde olarak algılar ve bağırsak hücrelerine saldırır. Bunun sonucunda ince bağırsaktaki villus çıkıntıları zarar görerek besin emiliminde ciddi sorunlara yol açar. Çölyak hastalığı, genetik faktörlerin yanı sıra stres, gebelik, viral enfeksiyonlar gibi dış etkenlerle de tetiklenebilir. Kronik bir hastalık olan çölyak, dünyada en sık görülen genetik hastalıklardan biridir ve Türkiye’de yaklaşık 70 bin kişi bu hastalıktan muzdariptir.
Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Çölyak hastalığının belirtileri, hastadan hastaya değişiklik gösterebilir ve hem çocuklarda hem de yetişkinlerde ortaya çıkabilir. Glütenin beslenmeye ne zaman girdiği ve ne kadar tüketildiği, belirtilerin şiddetini etkileyebilir. Yaygın görülen belirtiler şunlardır:
- Karın şişkinliği
- Kansızlık
- İshal veya kabızlık
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Eklem ve kemik ağrıları
- Yorgunluk, depresyon ve davranış değişiklikleri
- Diş minesi sorunları ve tekrarlayan çürükler
Çölyak Hastalığı Bebeklerde Nasıl Görülür?
Genetik yatkınlık, bebeklerde de çölyak hastalığının ortaya çıkmasına neden olabilir. Ek gıdalara ve glüten alımına başlandıktan haftalar veya aylar sonra belirtiler görülebilir. Bebeklerde sık karşılaşılan belirtiler şunlardır:
- Kronik ishal
- İştahsızlık
- Gelişme geriliği
- Kas erimesi
- Kusma
2 yaşından büyük çocuklarda ise asabiyet, diş çürükleri, öğrenme güçlüğü gibi belirtiler eklenebilir. Türkiye’de her 110 çocuktan birinde çölyak hastalığı görülebilir. Ailesinde çölyak hastalığı olan çocuklarda erken teşhis için çölyak testi önerilmektedir.
Çölyak Hastalığının Tedavisi Nasıldır?
Çölyak hastalığının kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Hastalığın tek tedavisi ömür boyu glütensiz diyet uygulamaktır. Glüten içeren gıdalardan tamamen uzak durulmalı ve uzman diyetisyen gözetiminde beslenme programı oluşturulmalıdır. Düzenli doktor kontrolleri ve kemik yoğunluğu ölçümleri de yapılmalıdır. Glütensiz diyete uyulmadığında, ince bağırsak kanseri, kısırlık ve osteoporoz gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir.
Çölyak Hastaları Ne Yemeli?
Çölyak hastaları glüten içermeyen besinleri tercih etmelidir. Güvenle tüketilebilecek bazı gıdalar şunlardır:
- Meyve ve sebzeler
- Pirinç, patates ve bunlardan elde edilen unlar
- Yumurta, bal, reçel
- Kırmızı et, tavuk ve balık
- Baklagiller (nohut, mercimek vb.)
Glütensiz diyet, yaşam kalitesini artırmak için uygulanır ve hayat boyu devam ettirilmesi gereklidir.
Çölyak Teşhisi İçin Hangi Testler Yapılır?
Çölyak hastalığının tanısı serolojik testlerle konulabilir. Kanda antikor seviyelerinin ölçülmesinin ardından, kesin tanı için ince bağırsak biyopsisi yapılması gerekir. Şikâyetleri olan bireylerin gastroenteroloji uzmanına başvurması ve düzenli diyetisyen takibi de önemlidir.
